Dmitri Qluxovski
METRO-2033
ROMAN
DMİTRİ ALEKSEYEVİÇ QLUXOVSKİ
(1979, Moskva)
Qüdsdəki Hebrev Universitetində Jurnalistika və Beynəlxalq Əlaqələr ixtisası üzrə təhsil almış, gənc olmasına baxmayaraq çox təcrübəli və olduqca nüfuzlu jurnalist peşəsinə sahib olmuş Qluxovski bu günə qədər Fransanın “EuroNews”, Moskvadakı “Russia Today” və “Mayak” radiostansiyalarında işləyib, həmçinin, Almaniyanın “Deutsche Well Radio” və İsrailin “Sky News” milli radio efirlərində müxbir olaraq fəaliyyət göstərib.
Jurnalist kimi Mərakeşdən Qvatemalaya, İslandiyadan Yaponiyaya qədər, demək olar, bütün dünyanı gəzən Qluxovski, Çernobılda Atom Elektrik Stansiyasının partlaması zamanı o dəhşətli anları lentə almaq üçün Ukraynaya gedib; Baykonurda rus raketlərinin kosmosa buraxılışını yaxından izləyib; Qiryat-Şomuna bölgəsində İsrail və “Hizbullah” arasında olan qızğın müharibənin mərkəzindən bütün dünyaya məlumat ötürüb. Qluxovski Şimal Qütbündən birbaşa yayım həyata keçirən ilk jurnalist adını da qazanıb.
Qluxovski rus dililə yanaşı, ingilis, fransız, alman, ivrit və ispan dillərini bilir. Hazırda Moskvada yaşayan jurnalist-yazıçı “Metro-2033” kitabıyla 2007-ci ildə Kopenhagendə keçirilmiş “EuroCon” müsabiqəsində Avropa Elmi Fantastik Ədəbiyyat Cəmiyyəti (“The European Science Fiction Society”) tərəfindən “Həvəsləndirmə Mükafatı”na (“The Encouragement Award”) layiq görülüb.
MÜNDƏRİCAT
1. Səfər başlayır .......................................................
2. Hanter ...............................................................
3. Əgər geri qayıda bilməsəm ......................................
4. Tunelin səsi .........................................................
5. Avtomat daraqları üçün ........................................
6. Güclü olanın haqqı................................................
7. Zülmət Xanlığı .....................................................
8. Dördüncü Reyx ....................................................
9. Öləcəksən ...........................................................
10. Keçid yoxdur .....................................................
11. İnana bilmirəm ...................................................
12. Polis şəhərciyi ......................................................................
13. Böyük Kitabxana ..................................................
14. Yuxarıda .............................................................. …
15. Plan ........................................................................
16. Ölülərin musiqisi .................................................
17. Böyük Soxulcanın övladları .......................................
18. İqtidar .....................................................................................
19. Son müharibə..........................................................
20. Sürünmək üçün dünyaya gələnlər ............................
1
SƏFƏR BAŞLAYIR
Əziz moskvalılar və şəhərin qonaqları!
Moskva metrosu fövqəladə hadisələrin hər an baş vermə ehtimalının yüksək olduğu nəqliyyat vasitəsidir.
Metro vaqonundakı bir elandan
Kim ömür boyu qaranlığa baxacaq qədər cəsur və qətiyyətlidirsə, o da ilk ümid işığını hiss edəcək.
Xan
– Kim var orda? Artyom, bir ora bax!
Tonqalın yanında oturan Artyom həvəssiz yerindən qalxdı, avtomatını götürüb qaranlığa yönəldi. İşıqlı ərazinin kənarına çıxan kimi dayanaraq səs-küylə silahını ayağa çəkib:
– Dayan! Parol! – deyə, bağırdı.
Bir dəqiqə bundan əvvəl qaranlıqdan qəribə qışqırtı və uğultulu səslər eşitmişdilər. İndisə həyəcanlı ayaq səsləri eşidilirdi. Artyomun gur səsindən, silahının cingiltisindən qorxan bir nəfər geriyə, tunelə qayıtdı. Artyom sürətlə tonqalın yanına qayıdaraq Pyotr Andreyeviçə səsləndi:
– Kim olduğunu demədən birdən-birə yox oldu.
– Ay fərsiz! Əmrdən xəbərdar idinsə, bilməliydin ki, kimdənsə parol soruşanda cavab vermirsə, atəş açmalısan! Kim olduğunu hardan biləcəksən? Bəlkə də qaralardır, bizim əraziyə soxulurlar.
– Yox! Əminəm ki, insan deyildi… Qəribə səsdi… Ayaq səslərindən insana oxşamırdı. Məgər insanın ayaq səslərini tanıya bilmirəm? Çox yaxşı bilirsiz ki, Pyotr Andreyeviç, qaralar xəbərdarlıq etmədən, qəflətən hücuma keçirlər; hələ bu günlərdə növbətçi hissəyə silahsız hücum etmişdilər, gözübağlı pulemyotun üstünə getmişdilər. Amma indiki səs qorxaq bir heyvanın ayaq səslərini xatırlatdı.
– Yaxşı, Artyom! Yaman ağıllısan… Amma bundan sonra aldığın əmrləri yerinə yetir və artıq düşünmə. Bəlkə də, bu casusdu. Sayca az olduğumuzu gördü, sonra da daha güclü dəstəylə… Nəticədə hamımızın boğazından yapışıb hərəmizin xirtdəyinə bir bıçaq, sonra da eynən “Poleşayevskaya”dakı kimi bütün stansiyanın kökünü kəsəcəklər. Zibili vaxtında öldürmədin! Sadəcə diqqətli ol, gözünü dörd aç! Bir də belə şey təkrar olunsa, yenə atəş açmasan, səni onun arxasınca tunelə göndərəcəyəm, xəbərin olsun!
Artyomun tükləri ürpəşdi. Bir anlıq sərhəddin 500 metr o tərəfindəki tuneli gözlərinin önünə gətirdi. Sadəcə düşünmək belə, insanı dəhşətə gətirirdi. Şimala tərəf 500 metrdən o tərəfə heç kim getməyə cəsarət etmirdi. Kəşfiyyatçılar, sağlam, dünyagörmüş kişilər, köhnə dəniz piyadaları belə 480 metr irəlilədikdən sonra, dayanıb siqaretlərinin közünü əlləriylə gizlədərək, gecəgörmə cihazıyla ətrafa nəzarət edirdilər.
Növbətçi hissə stansiyadan 250 metr uzaqda, sərhəd dirəklərindən təxminən 50 metr aralıda yerləşirdi. Sərhəd nəzarəti gündə bir dəfə həyata keçirilirdi, son yoxlama hələ bir neçə saat əvvəl həyata keçirilmişdi. İndi növbətçi hissədə son növbəydi və bəlkə də onları qorxuya salan vəhşilər sonuncu istehkamdan bu tərəfə daha da yaxınlaşmışdılar. Tonqal və insanların varlığı mutantları cəlb edirdi.
Artyom yerinə oturdu və soruşdu:
– “Poleşayevskaya”da necə olmuşdu?
Bu tükürpədici əhvalatı, əslində çox yaxşı bilirdilər. Öz stansiyasındakı səyyar satıcılar hadisəni danışmışdılar. Yenə də eyni başsız mutantlar haqqında qorxulu nağılları və ya azyaşlı uşaqları oğurlayan vampirlərin hekayələrini dinləməkdən həzz alan uşaqlar kimi, bildiyi hekayəni bir də dinləmək ona həyəcan verəcəkdi.
– “Poleşayevskaya”da nə baş verdi? Eşitmədinmi? Qəribə hekayəydi. Qəribə və qorxulu. Əvvəlcə nəzarətçi qruplar ard-arda yox oldular. Tunelə getdilər və bir daha geri dönmədilər. Demək olar, bizimkilərə bənzəmirdilər, yaddılar, amma stansiyaları da onlara görə daha kiçikdi, orda çox insan yaşamır. Daha doğrusu, yaşamırdı. Hər nəsə, birdən-birə ortadan yox oldular. Əvvəlcə yolda ləngidiklərini zənn etdilər, çünki tunel buradakı kimi dolanbacdı. – deyə, sözlərinə davam etdi. Onun müqayisəsindən Artyomun bədəninə vicvicə düşdü, – Nə qədər işıqlandırsalar da, nə növbətçi hissəsindən, nə də ki, stansiyadan heç bir şey görünmürdü. Hər nə oldusa, yox olmuşdular. Yarım saat, bir saat, iki saat… Bəs hara yoxa çıxa bilərdilər? Ən çox bir kilometr uzaqlaşmışdılar, daha uzağa getmək onlara qadağan olunmuşdu, üstəlik, ağılsız da deyildilər. Kimsənin heç nəyi görməməsi əslində normaldı. Əsl qorxulu olansa, kimsənin heç nə eşitməməsiydi. Bir səs də. Heç bir nişan, iz də yoxdu.
Artyom Pyotr Andreyeviçi danışdırmağına bir qədər peşman olmuşdu. Çünki o, ya bu mövzu haqqında çox şey bilirdi, ya da böyük xəyal gücü vardı. Danışdıqları, xəbər gəzdirməyin həvəskarı olan səyyar alverçilərin da yuxusuna girməzdi. Artyom tonqalın yanında narahat oturmuşdu, tuneldən gələn ən xəfif hənirti belə, vahimələnməsinə səbəb olurdu.
– Bax, belə… Əvvəlcə nəzarətçilərin qaçdığını düşündülər. Bəlkə də gördükləri işdən razı deyildilər. Ona görə də ərazini tərk etmişdilər. Hamısının canı cəhənnəmə! Təkidlə daha rahat həyat istəyirlərsə, başıboş insanların arxasınca getsinlər. Anarxist sürüsünə, onun kimilərə bunu qəbul etmək daha asan olardı. Amma bir həftə sonra, bir nəzarətçi heyəti də yoxa çıxdı. Halbuki, onların da stansiyadan yarım kilometrdən uzağa getməyə ixtiyarları yoxdu. Və yenə eyni hekayə: Sanki yer aralanmışdı, içinə girmişdilər. Bu dəfə stansiyadakıların da kefləri pozulmuşdu. Bir həftə içində iki nəzarətçi dəstə birdən yoxa çıxıbsa, hardasa böyük səhvlərin edildiyi, işlərin düzgün getmədiyi deməkdi. Bir tədbir görülməliydi. Ciddi, təcili tədbirlər… Beləliklə, 300-cü metrdə bir sədd çəkildi. İstehkam qurma sənətinin qaydalarına görə, qum torbalarını sürükləyərək gətirib üst-üstə yığdılar, bir avtomat, bir projektor yerləşdirdilər. “Beqovaya”ya kuryer göndərdilər. “Beqovaya” və “1905-ci il” stansiyaları konfederasiya yaratmışdılar. Daha əvvələr “Oktyabrskaya” da onlarla birlikdəydi, amma sonra nəsə baş vermişdi, kimsə dəqiq bilmir. Bir qəza, ya da nəsə… Ora artıq yaşamaq mümkün olmayan vəziyyətə düşdüyünə görə, dağılışdılar. Amma indi bunun əhəmiyyəti yoxdur. “Beqovaya” stansiyasına bir nəfər göndərdilər, xəbərdarlıq parollarısa beləydi: “kolluqlarda bir şey var, ehtiyac duyulduqda kömək edə bilərsizmi?”
İlk qasid ünvana təzə çatmışdı, “Beqovaya”dakılar hələ verəcəkləri cavabı düşünürdülər. Aradan bir gün keçməmişdi ki, ikinci qasid də qan-tər içində özünü çatdırdı: Onların gücləndirilmiş müdafiəsi tamam məhv olub. Heç atəş də aça bilməmişdilər. Hamısı doğram-doğram olmuşdu. Onları sanki yuxuda qırmışdılar. Bax, ən qorxulusu budur!
Yaxşı, aldıqları göstəriş və əmrləri bir yana qoyaq, bəs bu qədər hadisədən sonra necə yuxuya getmişdilər? “Beqovaya”lılar özləri də başa düşürdülər ki, əgər tədbir görməsələr, axırları çatacaq. Beləliklə, döyüşçülərdən hücum dəstəsi yaratdılar, minaatanlardan və silahlarla təchiz edilmiş 100 nəfərdən ibarət dəstə. Təbii ki, bu bir az vaxt aldı, yarım gün qədər… Baş vermiş hadisə çox qəribəydi, çünki ortada cəsəd yoxdui, sadəcə hər yer qana bulanmışdı. Vəziyət beləydi. Bu hadisəni kimin etdiyini ancaq Allah bilirdi. Mən belə bir şeyi insanların edə biləcəyinə inana bilmirəm.
Artyom yavaş səslə soruşdu.
– Axı “Beqovaya” stansiyasında nə baş vermişdi?
– Heç nə olmadı. Bütün bu fəlakəti gördükdən sonra, Poleşayevskayaya gedən tuneli partlatdılar. İndi eşitdiyimə görə, tunelin 40 metrdən çoxu torpaqla örtülüb, texnikasız keçmək mümkün deyil. Bəs texnikanı haradan alacaqsan? 15 ildir, paslanıb qalıb!
Pyotr Andreyeviç susdu və gözlərini tonqala yönəltdi.
Artyom sakitcə öskürdü və etiraf etdi:
– Bəli. Gərək atəş açaydım. Mən nə axmaq adamam!
Stansiyanın cənub istiqamətindən birinin özlərinə tərəf səsləndiyini eşitdilər:
– Ey, 250-dəkilər! Sizdə hər şey qaydasındadırmı?”
Pyotr Andreyeviç şeypur çalırmış kimi əllərini ağzına qoyaraq səsləndi:
– Bir az yaxın gəlin! Bir məsələ var!
Tunelin içindən, stansiyaya tərəf olan yolu cib fənəriylə işıqlandıran üç kölgə onlara tərəf yaxınlaşdı; 150-ci metrdəki növbətçilərdi. Tonqalın yanına gəldiklərində fənərlərini söndü-rərək yanlarına oturdular.
– Pyotr, sənsən? Mən də bu gün kimi o biri dünyaya göndərdiniz deyə, öz-özümə soruşurdum, – üç nəfərdən ən yüksək rütbəlisi, adı Andrey olan dedi. Gülümsəyərək əlindəki paketi sıxıb siqaret çıxardı.
– Qulaq as, Andryuşa! Bizim oğlan burda birini gördü, amma vura bilmədi. Həmin məxluq qaçıb tunelin içində gizləndi. Bizimki deyir, o heç insana da oxşamırdı.
– İnsana oxşamırdı? Bəs nəyə oxşayırdı? – Andrey dərhal Artyoma sarı dönüb soruşdu.
– Nə olduğunu görmədim. Parolu soruşmaq istəyəndə, ani olaraq şimala tərəf uzaqlaşdı. Amma ayaq səsləri insanın ayaq səslərinə heç oxşamırdı, çox yüngül, sürətliydi, sanki iki yox, dörd ayağı varıydı.
Qorxmuş ifadəylə gözlərini qırpan Andrey:
– Və ya üç, – deyə, cavab verdi.
Artyomu birdən öskürək tutdu, çünki “Filyovskaya” xəttindəki1 üçayaqlı insanların hekayələri yadına düşdü. Orada stansiyaların bir hissəsi torpağın üzərində, səthi hissəsində qalırdı. Tunel də orda daha dayazdı, demək olar, şüalara qarşı qorunmurdu. Bu xətdən, üç ayaqlı, ikibaşlı, buna oxşar bir yığın qəribə varlıqlar metro şəbəkəsinə daxil olurdu.
Andrey siqaretindən bir nəfəs çəkərək yanındakı adamlarına:
– Yaxşı uşaqlar hazır buraya gəlmişkən nə üçün bir neçə gün qalmayaq? Həm yenə üç ayaqlılar gəlsələr, bunlara kömək də edərik. Artyom, çaydanınız var? – dedi.
Pyotr Andreyeviç ayağa durdu, balondan paslanmış bir qaba su tökərək ocağın üstündən asdı. Bir neçə dəqiqədən sonra çaydan buxar çıxarmağa, su qaynamağa başladı, vərdiş etdiyi bu səs Artyomu az da olsa sakitləşdirdi. Ocağa toplaşan insanları bir-bir nəzərdən keçirdi. Hamısı da güclü, qüvvətli adamlardı, ağır həyat şərtlərinə öyrəşmişdilər. İnsan çox əminliklə özünü onlara tapşıra bilərdi. Onların stansiyası öz əmin-amanlığıyla məşhurdu. Çünki stansiyanın adamları da etibarlı, mehribandılar, bir-birlərilə, az qala qardaş kimi dərin, möhkəm dostluq əlaqələri qurmuşdular.
Artyomun yaşı iyirmini keçmişdi. Amma o, yuxarıda dünyaya gəlmişdi. Bu səbəbdən də metroda dünyaya gələn, sadəcə radiasiyadan deyil, yer altında nə qədər canlı varsa, hamısını yox edən günəşin yandırıcı gücündən qorxan insanlar kimi cılız, solğun bənizli deyildi. Onsuz da Artyom sadəcə bir dəfə o da bir dəqiqəyə qədər yuxarıda olmuşdu – arxa plandakı radiasiya o dərəcədə yüksəkdi ki, oranı görməyə çox maraqlı olanlar, yerüstü dünyanın möcüzələrini kifayət qədər seyretməyə imkan tapmadan, bir neçə saat içində yanıb kül olmuşdular.
Artyom atasını xatırlayırdı.
Anasını hələ “Timiryaşevskaya”da yaşadıqları zaman, beş yaşında itirmişdi. Vəziyyətləri yaxşıydı, xoşbəxt yaşayırdılar. Həyat bu şəkildə davam edirdi; ta ki, siçanların stansiyaya hücum etdikləri o günə qədər.
Bir gün hansısa xəbərdarlıq edilmədən, zil qaranlıqdakı yan tunellərdən birinin içindən boz rəngli, böyük siçovullar dalğalar şəklində gəlmişdilər. Bu tunel, şimala gedən əsas xəttin görünməyən bir hissəsindən aşağıya, dərinlərə enir, yüzlərcə dəhlizin dəhşətli, soyuq və iyrənc qoxulu labirintlərində itirdi. Tunel ən cəsur qəhrəmanların belə ayaq basmağa cəsarət edə bilmədikləri yerə, siçanların hökmdarlığına qədər uzanırdı. Tunel və yol xəritəsini səhv oxuyan sərnişin, yolunu itirib bu yeraltı dünyanın sərhədinə qədər gəldikdə, ordan sızan qara təhlükəni intuisiyasıyla hiss edir, girişə açılan dəlikdə vəba xəstəliyinə tutulmuş şəhərin qapısındaymış kimi dəhşətə gəlirdi.
Siçovulları heç kim ürkütməmişdi. Heç kim onların imperiyasına enməmişdi. Kimsə də onların sərhədlərini pozmağa cəsarət etməzdi.
Özləri gəlmişdi bura.
O günə qədər heç kimin görmədiyi böyüklükdə olan siçovullar sərhəddəki sədlərin üzərindən aşıb stansiyanı ələ keçirdikləri gün bir çox insan ölmüşdü. Siçanlar elə çoxuydu ki, insanlar altlarında qalmış, ölüm hay-küyləri siçan səslərindən boğulmuş, səsləri eşidilməz olmuşdu. Yollarına kim çıxır-çıxsın, ölü olsun, canlı olsun, bütün insanları, hətta ölü həmcinslərini belə gəmirmiş, ağlagəlməz gücün təsirində, qəddarlıqla irəliyə, daha irəliyə, yollarına davam etmişdilər.
Sadəcə bir neçə nəfər sağ qalmışdı. Onlar da belə hallarda ilk köməklik göstərilən qadınlar, yaşlılar və ya uşaqlar deyil, ölüm dalğası gəlməzdən əvvəl tədbirli hərəkət edən beş nəfər güclü sakindi.
Bu hadisədə onların sağ-salamat qalmaqlarının tək səbəbi onların cənub tunelində keşik çəkmələriydi. Stansiyadan gələn hay-küyləri eşitdikdən sonra içəridən bir şəxs nə baş verdiyini görmək üçün hadisə baş verən tərəfə qaçdı. Hadisə baş verən yerə çatanda, “Timiryaşevskaya” çoxdan ölüm-qalım müharibəsindəydi. Siçovulların dalğavari formada insanlara hücum çəkdiklərini gördü və nə baş verdiyini başa düşdü. Təcili geri qayıtmaq istədi. O, stansiyanı müdafiə edənlərə artıq kömək edə bilməyəcəyini hiss etmişdi. Bir nəfər onu birdən tutub saxladı. Başını çevirəndə formasının qolunu israrla dartan, sifəti qorxudan az qala tanınmaz vəziyyətə düşmüş ümidsiz qadın qışqıraraq:
– Əsgər ona kömək et, onu xilas et! Ona mərhəmət et!
Özünə tərəf uzadılmış bir uşaq əliylə, bir neçə şiş barmaq görmüşdü sadəcə. Bir insanın həyatını xilas etmək üçün yox , ona “əsgər” deyə, səslənildiyi, mərhəmət diləndiyi üçün o əli tutmuşdu. Sonra da uşağı qoltuğunun altında sıxıb saxlamış, gələn ilk siçanlarla mübarizəyə başlamışdı. Bu, ölüm-dirim mübarizəsiydi; tunelin içində, çox böyük çətinliklərlə mübarizə aparan ölüm yarışıydı. 50 metr uzaqdan onlara motoru işə salmağı tapşırdı. Hadisə yerindən təcili olaraq aralanıb stansiyanı tərk etdilər. Bu zaman qarşılarından keçən insanlara səslənərək:
– Qaçın! Siçanlar!
Amma onların hamısı xilas ola bilməyəcəklərini çox yaxşı anlayırdılar. Çox şükür ki, bir vaxtlar sülh içində yaşadıqları “Savyolovskaya”nın növbətçi hissəsinə yaxınlaşdıqda, onları təcavüzkar bilib atəş etməmələri üçün sürətlərini yavaşlatdı. Yaradana sığınıb keşik çəkənlərə var güclərilə qışqırdılar:
– Siçanlar! Siçanlar gəlir!
Bunların hamısı “Savyolovskaya”nı tərk edərək uzaqlara qaçmağa hazırdılar. “Serpuxovsko-Timiryaşevskaya” xəttini2 başdan-başa keçib dayanmadan bir qaçış yolu tapmaq üçün dua edərək qorxulu siçovul lavasının bütün metro stansiyanı əhatə etmədən, bir hədəfə çatanadək, hara olur-olsun, qaça bildikləri qədər qaçmaq, bu qorxunc varlıqlardan uzaqlaşmaq istəyirdilər. Bütün istədikləri bu idi…
Amma xoşbəxtlikdən, “Savyolovskaya”da həm özlərinin, həm də bütün stansiyanın hətta bəlkə də bütün xəttin həyatını xilas edəcək bir şey varıydı. Növbətçi hissədəkiləri böyük həyəcanla onları gözləyən təhlükə haqqında xəbərdar etmişdilər ki, onlar təcili sürətdə möhtəşəm qurğunu ortaya çıxardılar. Bu qurğu alov püskürən aparatı. Peşəkar ustalar tərəfindən yığılmış avadanlıqdı, işlək və son dərəcə funksionaldı.
İlk siçan sürüsü uzaqdan görünməkdəydi, zülmət qaranlıqlardan minlərlə siçanın ayağından çıxan xışıltı, uğultu səsləri, get-gedə artmaqdaydı ki, keşikçilər alov püskürən aparatı işə salaraq yandırıcı maddəni siçovulların üstünə püskürtdü. Püskürtdükdən sonra təkrar bağladılar. Bu aparat vasitəsilə davamlı, fasiləsiz şəkildə 15-20 dəqiqəyə qədər tunelin içinə püskürdərək siçanları yandırıb kül etdilər. Tuneli yanmış ətdən ətrafa yayılan iyrənc üfunətlə, siçovulların vəhşi səsləri bürümüşdü. Həyatlarını xilas edən bu qurğu daha sonra onların qəhrəmalıqlarını metronun bütün xətlərində məşhurlaşdıracaq “Savyolovskaya” stansiyasındakı keşikçiləri hər an ola biləcək hücümlara qarşı hazır vəziyyətdə saxlanılmışdı.
“Timiryaşevskaya”dan qaçan beş qaçqınla xilas etdikləri bir azyaşlı uşaq vardı.
Bir uşaq: Yəni Artyom.
Siçovullar geri çəkilmişdilər. Müharibə sənətinin və insan əməyinin ən son məhsullarından biri olan bu silah, siçanların qəzəbini, sinirlərini sarsmışdı. İnsan övladı digər canlılardan hər zaman daha yaxşı qatildi.
Siçanlar dalğa şəklində ordan uzaqlaşaraq heç kimin bilmədiyi səltənətlərinə geri qayıtmışdılar. Ağlasığmaz qədər dərinlikdəki bütün bu labirintlər sirlərlə doluydu. Sanki bu labirintlərin metro üçün elə bir faydası yoxdu.
Köhnə metro işçiləri and içsələr belə, metronun insanlar tərəfindən tikilməsi inanılmaz gəlirdi.
Daha əvvəllər metroda işləmiş, bu sahədə profesionallaşmış insanlardan arxada az qala heç nə qalmamışdı. İnsanlar bu amilləri nəzərə alaraq köhnə metro işçilərini göz bəbəyi kimi qorumağa çalışırdılar.
Stansiyanın bütün sakinləri bu insanlara böyük hörmətlə yanaşmış, övladlarını bu tərbiyəylə böyütmüşdülər. Artyomun o günə qədər tanıdığı insanlar içində yalnız köhnə bir köməkçi vaqon işçisini xatırlaması bəlkə də bu səbəbdəndi: qarayanız, qısaboy adamdı. Uzun illər yer altında işləməkdən bükülmüş belində, sıxlığını çoxdan itirmiş, köhnəlmiş, cırılıb-yırtılmış, solmuş, amma bütün bunlara baxmayaraq admiralın rəsmi mərasimlərdə böyük qürurla geyindiyi metro işçisinin forması vardı. Hələ o vaxtlar yaramaz, dəcəl uşaq olan Artyom köməkçi metro işçisinin xəstə bədənində sanki möhtəşəm böyüklük və güc olduğunu hiss etmişdi.
Burda təəccüblü heç nə yoxdu. Stansiyanın digər sakinləri üçün metronun köhnə işçiləri onlar üçün yeni, az təhlükə daşımayan yeraltı həyatın bələdçiləriydilər.
Onlara həmişə bu gözlərlə baxır, sözlərinə qeyd-şərtsiz inanırdılar, çünki digərlərinin həyatda qalması onların elminə, bacarığına bağlıydı.
Vahid metro sistemi çökəndə atom bombasına qarşı təhlükəsiz yeraltı sığınacaq, mükəmməl mülki müdafiə obyekti olan Moskva Metropoliteni böyük qarışıqlıq və anarxiyaya qərq oldu. Bu zaman köhnə metro işçiləri stansiyaları idarə etməyə başladılar.
Zamanla stansiyalar bir-birindən asılı olmayan müstəqil müstəqil “dövlət”lərə çevrildilər. Öz ideyalarına uyğun, istədikləri kimi rejimlər yaratdılar, öz ordularını qurdular. Stansiyalar bir-birləriylə uzun müddət sürən müharibələr apardılar, öz aralarında federasiyalar, konfedarasiylar yaratdılar.
Bu gün belə, çox dövlətlər özlərini inkişaf etdirmək, daha da böyümək, söz sahibi olmaq üçün öz mənafeləri naminə bir çox layihələrə qoşulurlar. Belə ki, ortaq düşmənlərinə qarşı özlərinə yaxın bildikləri bir neçə dövlətlərlə qısamüddətli müqavilələr imzlayırlar. Ortaq düşmənlərini zərəsizləşdirdikdən, məqsədlərinə çatdıqdan sonra öz aralarında düşmənçilik edir, bir-birinin xirtdəyindən yapışırlar.
Onlar az qala hər şeyə görə didişirdi: Həyati məkan üçün, gün işığı tələb etməyən zülallı bitkilər, göbələklər, yeraltı göbələklərlə qidalanan donuzların yetişirildiyi fermalar uğrunda. Və bir də əlbəttə, suya – daha doğrusu filterlərə görə.
Öz stansiyalarında filtrasiya qurğusu olmayan, zəhərli, şüalanmış sudan ölməyə məhkum insanlar vəhşiləşərək generator olan, sutəmizləyən filtrasiya qurğularına sahib, göbələklərin yetişdirildiyi, donuz saxlanıldığı qonşu stansiyalara hücum edirdilər. Bu basqınçılara metroda “barbar” deyirdilər. Barbarları irəliyə həm özünü qorumaq instikti, həm də inqilabi “alıb-bölüşdürmək” prinsipi atırdı.
İnkişaf edən stansiyalardasa peşəkarlar tərəfindən keçmiş hərbi birləşmələr tipində müdafiə dəstələri yaradılırdı. Bu dəstələr son damla qana qədər döyüşür, əks-hücumlar təşkil edirdi. Beləliklə, stansiyalararası tunellərin hər metri döyüşlə verilir, döyüşlə də alınırdı. Stansiyalar qonuşlarını cəzalandırmaq, ya da qənimət ələ keçirmək üçün öz hərbi güclərini artırmağa çalışır, silah, patron ehtiyatının çoxluğuna önəm verirdilər.
Həmçinin, müxtəlif dəlmə-deşiklərdən yol tapıb tunellərdəki insanlara hücum edən eybəcər varlıqlara – mutantlara qarşı da mübarizə aparmaq lazım gəlirdi.
O pis, qəribə, görkəmsiz, təhlükəli varlıqlar, bəşəriyyət qaydalarına elə ziddiydilər ki, bunlardan bircə dənəsini Darvin görə bilsəydi, böyük ümidsizliyə qapılardı.
Çox güman, məhz radioaktiv şüalar heyvanlar ələminin zərərsiz nümayəndələrindən cəhənnəm varlıqları yaratmışdı. Bəlkə də bunlar həmişə o dəhlizlərdə yaşamışdılar, indi də insanlar onları narahat etmişdi. Bu qəribə varlıqlar mövcud heyvan növlərindən nə qədər fərqli olsalar da, yenə yer üzündəki həyatın bir parçasıydılar. Demək olar, formasız, qeyri-müəyyəndilər, amma hər nə olursa olsun, həyatın bir parçasıydılar. Bu planetdəki bütün orqanizmlər kimi, onlar da başlıca impulsa tabeydilər.
Həyatda qalmalıydılar. Həyatda qalmaq üçünsə çoxalmalı və döyüşməliydilər.
* * *
Artyom, içi çayla dolu ağ rəngli qutunu götürdü. Doğma çaydı bu, öz stansiyasının çayı. Əslində tərkibinə görə, əvvəlki çaydan çox fərqlənirdi: ağ göbələklərin qaynadılmasından əldə edilmiş bir şeydi, çünki əsl çayı tapmaq artıq qeyri-mümkündü. Göbələk suyundan çox bahalı olduğu üçün, sadəcə əhəmiyyətli bayram günlərində içirdilər. Gəl gör ki, stansiyadakılar yenə də o qarışıq, pis qoxulu içkiləri sevirdilər, bu səbəbdən də hətta böyük fəxrlə ona “çay” deyirdilər.
Başlanğıcda stansiyaya gələn xaricilər ağızlarına alan kimi iyrənərək geri qaytarmış, amma sonralar öyrəşmişdilər. Bu çayın adı qısa vaxtda məşhurlaşmışdı, səyyar satıcılar belə, yalnız çay üçün buraya gəlirdilər. Məhz bu çaya görə əvvəllər bir neçə nəfər özünü təhlükəyə də atmışdı. Amma VDNX çayı bütün stansiyalarda məşhurlaşandan sonra “Hanza” İttifaqı belə, çayla maraqlanmış, bu sehrli içkini satın almaq üçün böyük karvanlar VDNX stansiyasına axın etmişdilər.3 Nəticədə böyük pul kütləsi axışmağa başlamışdı. Pul harda varsa, orda silah da vardı və təbii ki, odunla, vitaminlər də. Yaşamaq bu idi. Metro sakinlərinin “pul” olaraq dəyərləndirdiyi əsas vahidsə patrondu. Metroda bütün ticarət işləri patronlarla həyata keçirilirdi.
VDNX stansiyasında da çay istehsalıyla birgə stansiya inkişaf etməyə başlamışdı. Ətrafdakı stansiyalardan, “Koltsevaya” xəttindən işgüzar adamlar da bura köçmüş, bolluq və firavanlıq ayaq açmışdı.
VDNX stansiyası sakinləri donuzlarıyla da qürur duyurdular.
Sanki donuzlar ilk burdan metroya daxil olmuşdular.
İsti çayını diqqətlə, sakitcə, qurtumlarla içən Andrey:
– Bura bax, Artyom, Suxoyun işləri necə gedir? – deyə, soruşdu.
– Saşa əmini deyirsən? Hər şey qaydasındadır. Bizimkilərlə getdiyi eskpedisiyadan təzəcə qayıdıb. Yəqin siz də bilərsiz…
Andrey Artyomdan 15 yaş böyükdü. Əslində nəzarətçiydi. 250 metrdən əvvəlki bölgədə çox az görünürdü, o da sadəcə karton komandiri olaraq. Amma bu dəfə Andrey Petroviçi 150 metrədək olan bölgəyə qoymuşdular. Ona görə ki, bütün dəhlizlər onu çəkirdi, qaranlığın daha yaxınına getmək, sirli valıqlara bir az da yaxınlaşmaq üçün ən yaxşı bəhanələrdən istifadə edir, ən kiçik səhvi fürsət bilirdi. Tuneli sevirdi, tunelin bütün giriş-çıxışlarına yaxşı bələddi, amma stansiyada yaşayan şəhərlilər, işçilər, alverçilər, idarə işlərində çalışan rəhbərlər arasında özünü bədbin, narahat hiss edirdi. Bəlkə də orda özünə ehtiyac duyulmadığı üçün belə düşünürdü. Göbələk əkmək üçün kiçik ləklər qazmadan dura bilmirdi, nəfsinə hakim olmağı bacarmır, bu xüsusiyyətini də çox yaxşı bilirdi. Bundan başqa, dizinə qədər palçığa girib donuzlar üçün yem hazırlayırdı. Həmçinin, ticarət də ona uyğun iş deyildi uşaqlığından bəri satıcılarla yola getmirdi. Hər zaman döyüşçü, əsgər olaraq qalmışdı, kişiyə yaraşan, kişi üçün ən uyğun işin bu oldğunu düşünürdü. Üst-başları üfunət iyi verən qara camaatı, acgöz alverçiləri çox vaxt hərəkətlərinə tab gətirə bilmədikləri dövlət işçiləri, az yaşlı uşaqlarla qadınları qorumaqdan başqa işinin olmamasından dolayı hər zaman özüylə fəxr etmişdi. Andreyin özündən razılığı, kobud rəftarına baxmayaraq həmişə ətrafındakıları qoruması, vəziyyətlərilə maraqlanması hamı, xüsusən də qadınlar tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanırdı. Qadınlar ona qucaq açır, rahatlıq vəd edirdi. Andreyin rahatlığısa ancaq 50-ci metrdə, stansiyanın işıqları gözdən itəndən sonra başlayırdı.
Çay onu elə isitmişdi ki, beretini başından çıxardı, formasının qoluyla nəm bığlarını silərək Artyomdan atalığı Saşanın – Saşa əminin son tədqiqat gəzintisiylə bağlı danışdığı təzə xəbərlərdən, ətrafda dolanan söz-söhbətlərin nə olduğunu soruşdu.
Saşa əmi 19 il əvvəl “Timiryaşevskaya” stansiyasında körpə oğlan uşağını siçovullardan xilas edən, sonra atmağa vicdanı yol vermədiyi üçün Artyomu öz oğlu kimi böyüdən adamdı.
– Bunlar haqqında bildiklərim ola bilər, – Andrey dedi, – Amma ikinci dəfə dinləmək yenə də mənə xoşdur. Narahat etmirəm ki?
Andrey Artyomu yola gətirmək, danışdırmaqçün böyük əziyyət çəkdi. Artyom ögey atasının əhvalatlarından onsuz da böyük fəxrlə danışırdı, nəticədə hamı onu böyük maraqla dinləyəcəkdi.
– Yəqin hara getdiklərindən xəbəriniz var da… – Artyom dedi.
– Hə… Cənuba tərəf getdiyini bilirəm. Stansiya rəhbərliyi hər şeyi böyük sirr kimi gizlədir, – Andrey kinayəylə yanındakı adamlardan birinə göz vuraraq dedi, – Başa düşürük, rəhbərliyin verdiyi xüsusi tapşırıqlardır.
Artyom, etiraz əlaməti olaraq əlini qaldırdı.
– Yox, bu dəfə qətiyyətlə deyə bilərəm ki, ortada sirr olacaq nəsə yoxdur.
– Hər halda, səfərləri kəşfiyyat üçündür. Sadəcə bəzi şayiələr ətraflı şəkildə araşdırılacaq, məlumat toplanılacaq. Bu dediklərim dəqiq məlumatlardır. Bizim stansiyada boşboşuna danışan adi səyyar alverçinin sözlərinə aldanmayın. Bəzən bu alverçilər qəsdən səhv məlumatları yayan təxribatçılar olur. Alverçilərə bel bağlamaq olmaz, – Andrey dedi, – Onların hamısı acgözdür. İnsan necə əmin ola bilər ki? Bu gün sənin çayını Hanaslara, sabah səni bir başqasına satar, həm də nəyin var, nəyin yoxsa, hər şeyinlə birgə. Bəlkə də məqsədləri elə bildiyimiz məlumatları əldə etməkdir. Açıq danışsam, bizim alverçilərimizə belə tam güvənmirəm. Onlar hər xırda fürsətdə satılmağa hazırdırlar.
– Amma bu məsələdə səhv edirsiz, Andrey Arkadiç. Bizim alverçilərin hamısını şəxsən tanıyıram. Normal insanlardır. Bu işi kimsə görməlidir. Alverçilər sadəcə pulu çox sevirlər və başqalarından daha yaxşı yaşamaq istəyirlər.
– Mən də onu deyirəm. Pulu hər şeydən çox sevirlər. Başqalarından daha yaxşı yaşamaq istəyirlər. Bəs belədirsə, tunelin içində azdıqlarında nə edəcəklərini bilirsən? O biri stansiyada, hansısa agentin onları satın ala bilməyəcəyinə təminat verə bilərsənmi? Təminat verə bilərsən, yoxsa yox?
– Hansı agentlər? Bizimkilərdən elə şey görmüsən?
– Bax, Artyom! Hələ cavansan, çox şeyi də bilmirsən. Ən yaxşısı budur, yaşlıların dediklərinə diqqətlə qulaq as! O zaman daha çox yaşayarsan, buna əmin ol!
– Alverçilər olmasa, burada silahsız qalarıq. Köhnəlmiş “Berdan” tüfənglərilə 4 qaralara duz püskürdüb, sonra da oturub çayımızı içərdik.
– Yaxşı, yaxşı, iqtisadçı olub başımıza! Ən yaxşısı, Saşanın orada nə gördüyünü danış. Qonşu stansiyalarda nələr baş verib? “Alekseyevskaya”da, “Rijskaya”da…
– “Alekseyevskaya”damı? Yeni nəsə yoxdur. Göbələk yetişdirməyə davam edirlər. Sadəcə bir kənddir ora, başqa nəsə yoxdur. Demək istədiyim, – Artyom səsini alçatdı, – Sadəcə bizə qoşulmaq istəyirlər. Deyəsən, “Rijskaya” da əleyhinə deyil. Cənubdan təzyiqlər getdikcə artır. Hazırda vəziyyət yaxşı deyil. Davamlı olaraq bəzi həyati təhlükələrdən danışırlar, ortada söz-söhbətlər gəzir. Hamı nədənsə qorxur, amma nə səbəbdən və nə üçün qorxduğunu heç kim bilmir. Bəzən “Hanza” İttifaqından qorxurlar, bəzən də başqa şeylərdən. İndi bizimlə danışıqlara başlayıblar.
– Bəs nə istəyirlər?
– Onlarla federasiya qurmağımızı, ortaq müdafiə sistemi yaratmağımızı, hər iki tərəfdən sərhədləri gücləndirməyi, tunellərdə daimi işıqlandırma sisteminin qurulmasını, polis təşkilatının yaradılmasını, yan tunellərin, koridorların torpaqla örtülməsini, nəqliyyatda istifadə olunan qurğuların istifadəyə verilməsini, telefon kabellərinin döşənilməsi və boş ərazilərdə göbələk əkilməsini… Qısası, istəyirlər ki, yaranan çətinlikləri birlikdə dəf edək.
Andrey donquldandı:
– Bəs daha əvvəl haradaydılar? Bütün bu qorxunc varlıqlar “Botaniçeski Sad”dan, “Medvedkovo” stansiyasından bura gəldikləri zaman, haradaydılar? Qaralar bizə hücum edəndə nə düşünürdülər?
– Andrey, mənə bax! – Pyotr söhbətə qoşuldu, – Başına bəla açma. Xoşbəxtlikdən, hələ qaralar buraya gəlməyiblər! Əslində, biz heç onları məğlub da etmədik. Hər halda öz aralarında nəsə hadisə baş verib, məhz bunun üçün hələ səsləri çıxmır. Bilmək olmaz, bəlkə də qüvvə toplayırlar. Bütün hallarda, bu qonşularla əməkdaşlıq etmək bizim üçün xeyirlidir. Hətta deyərdim ki, digər qonşularımızla da… Belə əməkdaşlıqlar hər iki tərəfin xeyrinə olardı.