Adam Mickiewicz
Żywila
Przedmowa
Przyjaciel lat dziecinnych ojca mojego, przypomniawszy sobie w tych czasach, iż jeden z najpierwszych jego utworów był drukowany w ówczesnych pismach periodycznych
1
1
pisma periodyczne
– dziś: czasopisma.
wileńskich, odszukał go i przysłał mi kopię, którą podzielić się z publicznością poczytuję sobie za obowiązek.
Jest to zaledwo szkic tylko, ale miłośnicy poezji jak miłośnicy sztuk pięknych zawsze wyłącznym uczuciem otaczali szkice ręką mistrzów kreślone. Powiastkę dzisiejszą uważać można za pierwszy rys wielkiego poematu.
Żywila
ukazała się bezimiennie, w numerze 123 „Tygodnika Wileńskiego”, dnia 28 lutego 1819 r. (Ojciec mój wówczas zaledwo 20 rok życia kończył) pisana językiem starodawnym, do tytułu dodana była wskazówka, że podanie wyjęto ze starożytnych rękopismów
2
2
rękopism
– dziś popr.: rękopis.
polskich, udzielonych redakcji przez P.S.F.Z. Taż sama myśl natchnęła później
Grażynę
i
Wallenroda
, a widać w niej nawet tenże sam sposób obrobienia przedmiotu.
Pod gniotem
3
3
gniot
– tu: ciężar.
cenzury podejrzliwej, poeci nasi często byli zmuszeni uciekać się do roli bajko-pisarza, który nie mogąc wprowadzić na scenę ludzi, daru mowy zwierzętom udziela, i tak za pomocą przypowieści wykłada prawdy lub rozwija uczucia, wygnane z dziedziny życia politycznego. Z wyłącznym talentem i dowcipem używał tego sposobu Julian Niemcewicz
4
4
Niemcewicz, Julian Ursyn
(1757–1841) – poeta, powieściopisarz i dramaturg polskiego Oświecenia, poseł Sejmu Wielkiego.
. Ojciec mój, kreśląc obowiązki względem ojczyzny, nieraz bohaterów poematów swoich szukał w odległych dość epokach, aby ich słowa, zupełnie dla rodaków przezroczyste, w oczach nieprzyjaciela zdawały się być tylko prostą historią. Takie utwory utrzymywały miłość Ojczyzny i nienawiść obcego jarzma.
Władysław Mickiewicz
Paryż, 21go maja 1868 r.
Żywila
Grekowie i rzymskiej historiej pisarze
5
5
Grekowie i rzymskiej historiej pisarze etc.
– sam Mickiewicz napisał
Żywilę
archaizowaną polszczyzną, co wymusiło nietypowe decyzje redakcyjne. Uaktualniono zatem interpunkcję i fonetykę, unikając zmian składniowych i leksykalnych, a bardzo ostrożnie modyfikując fleksję. Innymi słowy, tekst docelowo ma sprawiać wrażenie archaizacji dokonanej współcześnie.
dosyć nam ku zbudowaniu podali o cnotliwych a prawie
6
6
prawie
(daw.) – prawdziwie, naprawdę.
męskiego serca białych głowach, więc i Litwie naszej na podobnych nie zeszło przykładach
7
7
na podobnych nie zeszło przykładach
– nie zabrakło podobnych przykładów.
; gdyby jedno
8
8
jedno
(daw.) – tylko.
kto w dziejach ony wypatrzyć, a złotym piórem okryślić
9
9
okryślić
– tu: opisać.
chciał: ale wżdy
10
10
wżdy
(daw.) – jednak.
widząc, iż nikt o tym jako żywo nie myśli, wziąłem przed się
11
11
wziąłem przed się
– dziś: przedsięwziąłem, postanowiłem.
ile ze mnie będzie, krótką historyjkę ze staroświeckich ksiąg wyjętą, po prostu wam przełożyć.
Około lata Pańskiego 1400 panowało w Nowogródku, Słonimie i Lidzie możne i potężne książę
12
12
książę
– w dawnej polszczyźnie wyraz ten występował w rodzaju nijakim.
na imię Koriat, u tego zasię była córka jedynaczka, arcy-nadobna niewiasta; zwano ją Żywila, to jest Diana<a href="javascript:ShowPopupNote('idm139840846195536')" title="13 Diana (mi